โดยปกติแล้ว ร่างกายจะขับโพแทสเซียมออกทางปัสสาวะ แต่หากมีภาวะสุขภาพบางประการ เช่น โรคไตเรื้อรัง โรคเบาหวาน อาจทำให้ไตไม่สามารถขับโพแทสเซียมส่วนเกินออกทางปัสสาวะได้อย่างมีประสิทธิภาพ ส่งผลให้มีระดับโพแทสเซียมในเลือดสูงกว่าปกติ ผู้ป่วยที่มีภาวะนี้ อาจมีคำถามว่า โพแทสเซียมสูง ห้ามกิน อะไร และควรกินอาหารอะไร เพื่อจะได้เป็นแนวทางในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกินอาหารให้ถูกต้อง ซึ่งอาจช่วยให้สามารถรักษาสมดุลของระดับโพแทสเซียมในร่างกายให้เหมาะสม และลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะแทรกซ้อนจากการมีระดับโพแทสเซียมสูงเกินไปได้
[embed-health-tool-bmi]
โพแทสเซียมสูง เกิดจากอะไร
ภาวะโพแทสเซียมสูง (Hyperkalemia) เป็นภาวะที่ไตไม่สามารถกรองโพแทสเซียมจากอาหารและเครื่องดื่มที่บริโภคเข้าไปและกำจัดโพแทสเซียมออกจากร่างกายผ่านทางปัสสาวะได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไตจะดูดโพแทสเซียมกลับเข้าไปสะสมในเลือด จนทำให้มีโพแทสเซียมสูงเกินไป ผู้ที่มีภาวะโพแทสเซียมสูงเป็นเวลานานอาจมีอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง คลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร หากปล่อยทิ้งไว้ไม่รักษาอาจทำให้มีน้ำคั่งในร่างกาย ส่งผลเสียต่อสุขภาพหัวใจ ทำให้หายใจลำบาก หัวใจเต้นผิดจังหวะจนเกิดภาวะหัวใจวายได้
ระดับโพแทสเซียมในเลือดปกติจะอยู่ที่ 3.5-5.0 มิลลิโมล/ลิตร หากเกิน 5.0 มิลลิโมล/ลิตร ถือว่าโพแทสเซียมสูง และหากเกิน 5.5 มิลลิโมล/ลิตร ถือว่ามีระดับโพแทสเซียมสูงมาก
ปัจจัยต่อไปนี้ อาจมีส่วนทำให้เกิดภาวะโพแทสเซียมสูงได้
- การได้รับโพแทสเซียมจากอาหารมากเกินไป ซึ่งอาจมาจากการกินอาหารเสริมโพแทสเซียมและสารทดแทนเกลือ (Salt Substitute)
- การกินยารักษาโรคที่มีส่วนผสมของโพแทสเซียม เช่น ยารักษาโรคความดันโลหิตสูงบางชนิด
ภาวะโพแทสเซียมสูงสามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศและทุกวัย แต่หากมีภาวะสุขภาพดังต่อไปนี้ อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดภาวะโพแทสเซียมสูงได้
- โรคแอดดิสัน (Addison’s Disease)
- โรคพิษสุราเรื้อรัง
- โรคเบาหวานเรื้อรัง
- ภาวะขาดน้ำ
- การติดเชื้อเอชไอวี (HIV)
- ภาวะหัวใจล้มเหลว (Congestive Heart Failure)
- มีแผลไหม้ขนาดใหญ่บนร่างกายที่ทำให้โพแทสเซียมในเซลล์เคลื่อนตัวออกมานอกเซลล์หรือหลอดเลือด จนเกิดภาวะโพแทสเซียมสูง
- อาการบาดเจ็บที่ทำให้สูญเสียเลือดมาก
โพแทสเซียมสูงส่งผลกระทบต่อสุขภาพอย่างไร
โพแทสเซียมเป็นแร่ธาตุสำคัญที่ช่วยในการทำงานของกล้ามเนื้อและระบบประสาท ช่วยรักษาสมดุลของน้ำในร่างกาย ช่วยให้กล้ามเนื้อหดและคลายตัว เสริมสร้างการเติบโตของเซลล์ ช่วยกำจัดของเสีย ทั้งยังช่วยควบคุมระดับความดันโลหิตและรักษาสมดุลของระบบเผาผลาญ โดยกระทรวงสาธารณสุขแนะนําว่า ผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 6 ปีขึ้นไป ควรบริโภคโพแทสเซียม 3,500 มิลลิกรัม/วัน
อย่างไรก็ตาม การมีโพแทสเซียมในเลือดมากเกินไปอาจกระทบต่อการทำงานของระบบต่าง ๆ ในร่างกาย ส่วนใหญ่แล้วผู้ที่มีระดับโพแทสเซียมสูงมักไม่แสดงอาการอย่างเด่นชัดในระยะแรกและมักตรวจพบภาวะนี้ได้จากการตรวจเลือดและการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ หากปล่อยทิ้งไว้จนร่างกายมีโพแทสเซียมสะสมอยู่ในกระแสเลือดสูงมากหรือเรื้อรัง อาจทำให้มีอาการดังต่อไปนี้
- ปวดท้องและท้องเสีย
- เจ็บหน้าอก
- กล้ามเนื้ออ่อนแรง หรือชาที่แขนขา
- คลื่นไส้และอาเจียน
- ใจสั่นหรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ
- หัวใจวาย
โพแทสเซียมสูง ห้ามกิน อะไรบ้าง
การหลีกเลี่ยงอาหารที่มีโพแทสเซียมสูงดังตัวอย่างต่อไปนี้ อาจช่วยควบคุมระดับโพแทสเซียมไม่ให้สูงเกินไปจนส่งผลเสียต่อสุขภาพ
- ส้ม
- มะละกอ
- ทุเรียน
- แก้วมังกร
- ฝรั่ง
- เนคทารีน (Nectarine)
- ปวยเล้งปรุงสุก
- มันฝรั่ง
- แครอท
- มะละกอดิบ
- ฟักทอง
- พริกหวาน
- ผลไม้แห้ง เช่น ลูกพรุน ลูกเกด
- ผลไม้ตระกูลแตง เช่น แตงโม แตงไทย ฮันนีดิว (Honeydew) แคนตาลูป
- มะเขือเทศและผลิตภัณฑ์จากมะเขือเทศ เช่น ซอสมะเขือเทศ
- อาหารแปรรูป เช่น ไส้กรอก แฮม แหนม
- ธัญพืชเต็มเมล็ด
- พืชตระกูลถั่ว เช่น ถั่วเหลือง ถั่วดำ ถั่วขาว ถั่วลิสง ถั่วพร้า ถั่วพู
- นมวัวและผลิตภัณฑ์จากนมวัว เช่น โยเกิร์ต ชีส
- นมจากพืช เช่น นมถั่วเหลือง นมอัลมอนด์
- เนื้อสัตว์ เช่น เนื้อไก่ เนื้อแซลมอน
- สารทดแทนเกลือที่มีโพแทสเซียม
โพแทสเซียมสูง ควรกินอะไร
อาหารที่เป็นทางเลือกที่ดีสำหรับผู้ที่มีภาวะโพแทสเซียม ควรเป็นอาหารที่มีโพแทสเซียมปานกลางและต่ำ ดังตัวอย่างต่อไปนี้
ผักและผลไม้ที่มีโพแทสเซียมต่ำ
- แอปเปิลและผลิตภัณฑ์จากแอปเปิล เช่น น้ำแอปเปิล ซอสแอปเปิล
- มังคุด
- สละ
- สับปะรด
- เงาะ
- ลูกท้อ
- กะเพรา
- ส้มเช้ง
- ขึ้นฉ่าย
- ต้นหอม
- ชะอม
- ตำลึง
- เซเลอรี หรือขึ้นฉ่ายฝรั่ง
- ใบบัวบก
- ถั่วงอก
- ถั่วพู
- บวบเหลี่ยม
- ใบโหระพา
- ใบแมงลัก
- ผักกวางตุ้ง
- ผักกาดขาว
- ผักกาดหอม
- ยอดมะระ
- สาหร่ายจีฉ่ายหรือสาหร่ายสายใบ
- เห็ดหูหนูดำ
ผักและผลไม้ที่มีโพแทสเซียมปานกลาง
- องุ่นและน้ำองุ่น
- เชอร์รี่
- กล้วย
- ลูกพีช
- ผลไม้แห้ง
- ลองกอง
- เสาวรส
- ชมพู่
- ทับทิม
- กีวี
- ลิ้นจี่
- ละมุด
- ลำไย
- ส้มโอ
- ขนุนและขนุนอ่อน
- ข้าวโพดอ่อน
- กะหล่ำปลี
- แขนงกะหล่ำ
- กุยช่าย
- คะน้า
- แตงกวา
- น้ำเต้า
- ผักโขม
- ปวยเล้ง
- ผักกาดขาว
- ผักชี
- ผักชีลาว
- ผักชีฝรั่ง
- ฟักเขียว
- มะเขือยาว
- ผักบุ้ง
- มะละกอดิบ
- พริกหวาน
- พริกหยวก
- เห็ดนางฟ้า
- เห็ดนางรม
- เห็ดหอมสด
- หอมหัวใหญ่
อาหารอื่น ๆ ที่มีโพแทสเซียมต่ำ
- ขนมปังขาว
- ขนมเค้ก
- คุกกี้ที่ไม่มีถั่วหรือช็อกโกแลต
- ก๋วยเตี๋ยว
- พาสต้า
- ข้าว
- ชา
- กาแฟ
